Science Daily, 10/11/2022
Ghép tế bào gốc máu là một liệu pháp triệt căn nhưng hiệu quả cao đối với bệnh đa xơ cứng. Một nghiên cứu do Đại học Zurich dẫn đầu hiện đã xem xét chi tiết cách thức điều trị kìm chế bệnh tự miễn và cách hệ thống miễn dịch tái tạo sau đó. Hiểu rõ hơn về các cơ chế này sẽ giúp phương pháp điều trị, hiện chỉ được chấp thuận ở một số quốc gia, được chấp nhận rộng rãi hơn.
Mỗi ngày, một người ở Thụy Sĩ được chẩn đoán mắc bệnh đa xơ cứng (MS). MS là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của chính cơ thể tấn công vỏ myelin của các tế bào thần kinh trong não và tủy sống. Trong số các triệu chứng, căn bệnh này dẫn đến tê liệt, đau đớn và mệt mỏi vĩnh viễn. May mắn thay, trong những thập kỷ gần đây đã có những tiến bộ vượt bậc trong các liệu pháp điều trị. Một nghiên cứu của Khoa Miễn dịch học thần kinh và Nghiên cứu MS tại Đại học Zurich (UZH) và Khoa Ung thư và Phòng khám Huyết học tại Bệnh viện Đại học Zurich (USZ) hiện đã xác định được lý do tại sao liệu pháp hiệu quả nhất hiện có – cấy ghép tế bào gốc – hoạt động rất tốt.
Xóa sạch các tế bào miễn dịch không mong muốn
Giáo sư Roland Martin, đã nghỉ hưu, trưởng nhóm nghiên cứu và là tác giả đứng cuối bài báo, cho biết: “80% bệnh nhân không mắc bệnh trong thời gian dài hoặc thậm chí mãi mãi sau khi cấy ghép tế bào gốc tạo máu tự thân. Phương pháp điều trị đặc biệt thích hợp cho những người trẻ tuổi với các dạng bệnh nặng. Bốn năm trước, nhờ vào hiệu quả cao của phương pháp điều trị và hiện nay tỷ lệ tử vong thấp, khoa của Martin cùng với phòng khám USZ đã được chấp thuận để thực hiện liệu pháp này. Đây là phòng khám duy nhất ở Thụy Sĩ được chấp thuận cho phương pháp điều trị này.
Trong quá trình điều trị, một số liệu pháp hóa trị phá hủy hoàn toàn hệ thống miễn dịch của bệnh nhân – bao gồm cả tập hợp con của các tế bào T tấn công nhầm vào hệ thần kinh của chính họ. Sau đó, các bệnh nhân được cấy ghép các tế bào gốc máu của chính họ, được thu hoạch trước khi hóa trị. Cơ thể sử dụng các tế bào này để xây dựng một hệ thống miễn dịch hoàn toàn mới mà không có bất kỳ tế bào tự hoạt động nào.
Phân tích có hệ thống các tế bào miễn dịch
Martin cho biết: “Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra các hoạt động cơ bản của phương pháp này, nhưng nhiều chi tiết và câu hỏi quan trọng vẫn còn bỏ ngỏ. Một số khía cạnh chưa rõ ràng là những gì chính xác xảy ra sau khi các tế bào miễn dịch bị loại bỏ, liệu bất kỳ tế bào nào trong số chúng sống sót sau quá trình hóa trị, và liệu các tế bào tự hoạt động có thực sự không trở lại hay không.
Trong nghiên cứu được công bố gần đây, nhóm của Martin lần đầu tiên điều tra một cách có hệ thống những câu hỏi này bằng cách phân tích các tế bào miễn dịch của 27 bệnh nhân MS được điều trị bằng tế bào gốc ở Zurich. Phân tích được thực hiện trước, trong và đến hai năm sau khi điều trị. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu theo dõi tốc độ tái tạo của các loại tế bào miễn dịch khác nhau
Thiết lập lại thành công hệ thống miễn dịch
Đáng ngạc nhiên là các tế bào được gọi là tế bào T nhớ, có nhiệm vụ đảm bảo cơ thể ghi nhớ các tác nhân gây bệnh và có thể phản ứng nhanh chóng trong trường hợp nhiễm trùng mới, lại xuất hiện ngay sau khi cấy ghép. Phân tích sâu hơn cho thấy những tế bào này không tái hình thành, nhưng vẫn sống sót sau quá trình hóa trị. Tuy nhiên, những tàn dư này của hệ thống miễn dịch ban đầu không gây ra nguy cơ tái phát MS: “Chúng bị tổn thương trước do hóa trị và do đó không còn khả năng kích hoạt phản ứng tự miễn dịch nữa”, Martin giải thích.
Trong những tháng và năm sau khi cấy ghép, cơ thể dần dần tái tạo các loại tế bào miễn dịch khác nhau. Tuyến ức đóng một vai trò quan trọng trong quá trình này. Đây là nơi các tế bào T đến, có thể nói, và học cách phân biệt các cấu trúc lạ, chẳng hạn như virus, so với cấu trúc của cơ thể. Martin cho biết: “Người trưởng thành còn lại rất ít mô hoạt động trong tuyến ức. Nhưng sau khi được cấy ghép, cơ quan này dường như phục hồi chức năng của nó và đảm bảo tạo ra một kho tế bào T hoàn toàn mới mà rõ ràng là không kích hoạt MS hoặc khiến nó quay trở lại.”
Các nghiên cứu sâu hơn cần thiết để được chấp thuận rộng rãi hơn
Những phát hiện này đã giúp các nhà nghiên cứu hiểu được lý do tại sao các ca cấy ghép tế bào gốc thường thành công đến vậy. Martin nói, nhưng đáng tiếc thay, phương pháp điều trị này không được chấp thuận ở nhiều quốc gia, vì thiếu các nghiên cứu giai đoạn III. “Các nghiên cứu giai đoạn III tiêu tốn vài trăm triệu euro, và các công ty dược phẩm chỉ sẵn sàng tiến hành chúng nếu sau đó họ kiếm được tiền.” Đây không phải là trường hợp của liệu pháp tế bào gốc, vì các loại thuốc được sử dụng không còn được bảo hộ bằng sáng chế.
Martin nói: “Do đó, tôi rất vui mừng vì chúng tôi đã thành công trong việc nhận được sự chấp thuận cho việc điều trị từ Văn phòng Y tế Công cộng Liên bang và các công ty bảo hiểm sức khỏe đang chi trả các chi phí.” Trước đây, nhiều người mắc MS từ Thụy Sĩ đã phải đến Moscow, Israel hoặc Mexico để được cấy ghép.
Tài liệu tham khảo:
Josefine Ruder, María José Docampo, Jordan Rex, Simon Obahor, Reza Naghavian, Antonia M.S. Müller, Urs Schanz, Ilijas Jelcic, Roland Martin. Dynamics of T cell repertoire renewal following autologous hematopoietic stem cell transplantation in multiple sclerosis. Science Translational Medicine, 2022; 14 (669) DOI: 10.1126/scitranslmed.abq1693
Nguồn: University of Zurich
Link: https://www.sciencedaily.com/releases/2022/11/221110101820.htm
