Science Daily, 09/08/2023
Các kết quả tiền lâm sàng đầy hứa hẹn cho thấy liệu pháp tế bào gốc tạo máu có hiệu quả trong việc điều trị chứng mất trí nhớ, viêm dây thần kinh và tích tụ beta amyloid trong mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer.
Trong quá trình tìm kiếm phương pháp chữa trị bệnh Alzheimer, một nhánh y học đang phát triển đang mang lại hy vọng mới. Các liệu pháp tế bào gốc đã được sử dụng để điều trị các bệnh ung thư, rối loạn máu và hệ thống miễn dịch khác nhau. Trong một nghiên cứu chứng minh khái niệm mới, các nhà khoa học tại Đại học California San Diego cho thấy cấy ghép tế bào gốc cũng có thể là một liệu pháp đầy hứa hẹn chống lại bệnh Alzheimer.
Trong nghiên cứu, xuất bản tháng này trên tạp chí Cell Reports, các nhà nghiên cứu chứng minh rằng việc cấy ghép các tế bào gốc và tế bào tiền thân tạo máu có hiệu quả trong việc giải cứu nhiều dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Alzheimer trên mô hình chuột mắc bệnh. Những con chuột nhận tế bào gốc tạo máu khỏe mạnh cho thấy trí nhớ và nhận thức được bảo tồn, giảm viêm thần kinh và tích tụ β-amyloid ít hơn đáng kể so với những con chuột mắc bệnh Alzheimer khác.
“Alzheimer là một căn bệnh rất phức tạp, vì vậy bất kỳ phương pháp điều trị tiềm năng nào cũng phải nhắm đến nhiều con đường sinh học”, Giáo sư, Tiến sĩ Stephanie Cherqui – tác giả nghiên cứu cấp cao tại Trường Y khoa UC San Diego cho biết. “Công việc của chúng tôi cho thấy rằng cấy ghép tế bào gốc và tế bào gốc tạo máu có khả năng ngăn ngừa các biến chứng của bệnh Alzheimer và có thể là một phương pháp điều trị đầy hứa hẹn cho căn bệnh này.”
Thành công của liệu pháp bắt nguồn từ tác dụng của nó đối với microglia, một loại tế bào miễn dịch trong não. Microglia có liên quan đến sự khởi đầu và tiến triển của bệnh Alzheimer theo nhiều cách khác nhau. Người ta biết rằng tình trạng viêm microglia kéo dài có thể góp phần gây ra bệnh Alzheimer, do việc giải phóng các cytokine gây viêm, chemokine và protein bổ sung dẫn đến tăng sản xuất β-amyloid. Trong điều kiện khỏe mạnh, microglia cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc loại bỏ các mảng β-amyloid, nhưng chức năng này bị suy giảm trong bệnh Alzheimer. Kết quả là sự tích tụ β-amyloid cũng gây căng thẳng cho các tế bào não khác, bao gồm cả các tế bào nội mô ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến não.
Nhà nghiên cứu sau tiến sĩ và tác giả đầu tiên, Tiến sĩ Priyanka Mishra, đã bắt đầu kiểm tra xem liệu việc cấy tế bào gốc có thể dẫn đến việc tạo ra các vi thần kinh đệm mới, khỏe mạnh có thể làm giảm sự tiến triển của bệnh Alzheimer hay không. Phòng thí nghiệm Cherqui đã đạt được thành công khi sử dụng phương pháp cấy ghép tế bào gốc tương tự để điều trị các mô hình chuột mắc bệnh cystinosis, một bệnh lưu trữ lysosomal và bệnh mất điều hòa Friedreich, một bệnh thoái hóa thần kinh.
Mishra và các đồng nghiệp của cô đã thực hiện cấy ghép có hệ thống các tế bào gốc tạo máu và tế bào tiền thân khỏe mạnh vào chuột mắc bệnh Alzheimer và phát hiện ra rằng các tế bào được cấy ghép đã biệt hóa thành các tế bào giống như tế bào thần kinh đệm nhỏ trong não.
Sau đó, các nhà nghiên cứu đã đánh giá hành vi của động vật và phát hiện ra rằng chứng mất trí nhớ và suy giảm nhận thức thần kinh đã được ngăn chặn hoàn toàn ở những con chuột được cấy ghép tế bào gốc. Những con chuột này cho thấy khả năng nhận biết đối tượng và nhận thức rủi ro tốt hơn, cũng như mức độ lo lắng bình thường và hoạt động vận động, so với những con chuột không được điều trị bệnh Alzheimer.
Nhìn kỹ hơn vào bộ não của động vật, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những con chuột được điều trị bằng tế bào gốc khỏe mạnh cho thấy sự giảm đáng kể các mảng β-amyloid ở vùng hải mã và vỏ não của chúng. Việc cấy ghép cũng giúp giảm thiểu bệnh thần kinh đệm và viêm thần kinh, đồng thời giúp duy trì tính toàn vẹn của hàng rào máu não.
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu đã sử dụng các phân tích phiên mã để đo lường biểu hiện của các gen khác nhau ở những con chuột mắc bệnh Alzheimer được điều trị và không được điều trị. Những con chuột đã nhận được liệu pháp tế bào gốc có ít biểu hiện vỏ não hơn của các gen liên quan đến vi thần kinh đệm bị bệnh và ít biểu hiện vùng đồi thị của các gen liên quan đến các tế bào nội mô bị bệnh.
Nhìn chung, việc cấy ghép các tế bào gốc và tế bào gốc tạo máu khỏe mạnh đã giúp tăng cường sức khỏe của hệ vi thần kinh đệm, từ đó bảo vệ chống lại nhiều mức độ bệnh lý của bệnh Alzheimer.
Điều quan trọng là, nhóm chuột thứ ba nhận tế bào gốc được phân lập từ chuột mắc bệnh Alzheimer không có dấu hiệu cải thiện, chứng tỏ rằng các tế bào này giữ lại thông tin liên quan đến bệnh trong bệnh Alzheimer.
Các nghiên cứu trong tương lai sẽ khám phá thêm cách thức các tế bào được cấy ghép khỏe mạnh tạo ra những cải thiện đáng kể như vậy và liệu các chiến lược cấy ghép tương tự có thể được sử dụng để làm giảm các triệu chứng của bệnh Alzheimer ở người hay không.
Cherqui cho biết: “Bệnh Alzheimer gây ra gánh nặng lớn về tinh thần và kinh tế đối với xã hội của chúng ta, nhưng vẫn chưa có phương pháp điều trị hiệu quả. Chúng tôi rất vui khi thấy những kết quả tiền lâm sàng đầy hứa hẹn như vậy từ liệu pháp tế bào gốc tạo máu và mong muốn phát triển một phương pháp điều trị mới cho căn bệnh tàn khốc này.”
Các đồng tác giả của nghiên cứu bao gồm: Alexander Silva, Jay Sharma, Jacqueline Nguyen, Donald P. Pizzo và Debashis Sahoo, tất cả đều ở UC San Diego, và Denise Hinz ở Viện Miễn dịch học La Jolla.
Tài liệu tham khảo:
Priyanka Mishra, Alexander Silva, Jay Sharma, Jacqueline Nguyen, Donald P. Pizzo, Denise Hinz, Debashis Sahoo, Stephanie Cherqui. Rescue of Alzheimer’s disease phenotype in a mouse model by transplantation of wild-type hematopoietic stem and progenitor cells. Cell Reports, 2023; 42 (8): 112956 DOI: 10.1016/j.celrep.2023.112956
Nguồn: University of California – San Diego
Link: https://www.sciencedaily.com/releases/2023/08/230809164724.htm
