Câu chuyện về liệu pháp tế bào cho bệnh tự kỷ của Peleg

Parent’s Guide to Cord Blood, 06/2023

Phỏng vấn với bà Orly – mẹ của Peleg, 04-05/2023

Orly là một bà mẹ 41 tuổi sống cùng chồng là Roy và ba người con ở kibbutz Givat Brenner, gần Rehovot Israel. Người con út của cô, Peleg, chào đời vào tháng 9 năm 2018. Ngoài thời gian chuyển dạ kéo dài (4 ngày), quá trình sinh cậu bé diễn ra bình thường và trong hai năm đầu đời, cậu bé phát triển bình thường. Cậu bé đã vượt qua tất cả các mốc kỹ năng vận động đúng hạn. Kỹ năng xã hội và giao tiếp của cậu bé bắt đầu bình thường. Khi còn là một đứa trẻ sơ sinh và mới chập chững biết đi, cậu bé đã giao tiếp bằng mắt và bắt chước khuôn mặt của mẹ mình. Cậu bé bắt đầu bập bẹ, rồi bắt đầu tập nói.

Khi gần 2 tuổi, Peleg bắt đầu thay đổi xấu đi. Khả năng giao tiếp bằng mắt và sử dụng từ ngữ của cậu bé giảm đi, cậu bé ngừng chơi đùa với anh chị của mình. Lúc đó là năm 2020 và mọi người đều phải ở nhà trong đại dịch COVID. Mọi người xung quanh trấn an mẹ cậu bé: “Có thể cậu bé không nói được là do cậu không nhìn thấy và tiếp xúc với những đứa trẻ khác.” Nhưng khi tình trạng này cứ tiến triển, mẹ cậu bé nhận thấy rằng cậu bé dường như đang nói lắp các phụ âm, cố gắng nói ra các từ nhưng không thể. Đôi khi cậu bé sẽ trở nên rất tức giận và đánh bố mẹ mình thay vì dùng lời nói.

Mẹ của Peleg đã cố gắng can thiệp bằng liệu pháp ngôn ngữ. Vì phải ở nhà trong đợt phong tỏa do đại dịch, cô ấy đã điều hành một trường học tại nhà cho các con của mình. Cô ấy đã học các phương pháp trị liệu ngôn ngữ khác nhau và thử tất cả chúng đối với Peleg, luyện tập bài nói cùng cậu bé hàng ngày. Cô ấy đã cố gắng giúp Peleg phát triển cơ mặt của cậu bé để nói, cô ấy thậm chí còn đưa Peleg đi trị liệu bằng nước (hydrotherapy) sau khi lệnh phong tỏa được dỡ bỏ. Có những cải thiện nhỏ với những can thiệp này, nhưng sau đó Peleg lại bị mất kỹ năng. Gia đình đã phải nỗ lực không ngừng để đạt được tiến bộ nhỏ và ngăn cậu bé bị tụt lại phía sau.

Trong khi đó, thời gian trôi qua, hành vi của Peleg ngày càng tụt hậu so với các mốc quan trọng hoặc xấu đi theo nhiều cách khác nhau. Cậu bé không học được cách tự mặc quần áo, cách sử dụng nhà vệ sinh. Cậu bé không biết chơi với những đứa trẻ khác. Thậm chí còn gặp khó khăn khi chơi trò chơi giả vờ một mình. Cậu bé tuân theo các hành vi nghi lễ, và thực hiện các động tác lặp đi lặp lại. Cậu bé ngày càng ngủ ít hơn vào ban đêm. Cậu bé trở thành một người rất kén ăn, mặc cho mẹ liên tục hối thúc, vì thế cậu bé bắt đầu bị giảm cân.

Orly tin rằng có điều gì đó không ổn với con trai mình, rằng cậu bé đang dần biến mất trước mắt. Nhưng khi cô ấy cố gắng tra cứu các triệu chứng của cậu bé trên Google, cô ấy nhận thấy rằng bất kỳ một triệu chứng nào cũng có thể có nhiều cách giải thích khả thi, một số trong số đó thật khủng khiếp. Cô ấy không thấy một lời giải thích cho mô hình. Cuối cùng, vào một đêm muộn, cô ấy đã tra cứu cụm từ tiếng Anh  “childstopped talking,”  và biết được rằng điều này được gọi là “sự thụt lùi” và sự thụt lùi đó là một triệu chứng của Bệnh tự kỷ. Cô ấy đến gặp chồng mình và nói với anh ấy “Em nghĩ Peleg mắc chứng Tự kỷ. Cậu bé đáp ứng 8 trong số 10 tiêu chí”.

Trước Liệu pháp tế bào Tháng 7 năm 2022

Orly tin rằng Israel cần phải làm nhiều hơn nữa để nâng cao nhận thức về bệnh tự kỷ của các bậc cha mẹ và bác sĩ nhi khoa. Cô ấy nói rằng có rất ít thông tin về bệnh tự kỷ trên internet bằng tiếng Do Thái. Cô ấy chỉ tìm thấy thông tin mình cần vì cô ấy thông thạo tiếng Anh. Chẩn đoán chính xác Rối loạn Phổ Tự kỷ (Autism Spectrum Disorder, viết tắt là ASD) đòi hỏi phải đánh giá tâm lý – thần kinh đầy đủ, mất hàng giờ trong nhiều ngày. Orly đã cố gắng đưa Peleg đi khám bệnh thần kinh thông qua dịch vụ y tế công cộng, nhưng họ bảo cô ấy đợi 8 tháng. Thay vào đó, Orly đã đến một bác sĩ tư nhân và tự thanh toán cho việc điều trị bệnh thần kinh. Peleg được chẩn đoán lúc 2 tuổi là mắc chứng tự kỷ. Ở Israel, một đứa trẻ được chẩn đoán mắc ASD được coi là “khuyết tật”. Sau khi Peleg được chẩn đoán dương tính, Orly được hoàn trả tiền cho cuộc kiểm tra tâm lý thần kinh của con mình, và cô ấy bắt đầu nhận được khoản trợ cấp tàn tật hàng tháng.

Rất nhiều phụ huynh trong các nhóm hỗ trợ tin rằng vắc-xin gây ra bệnh tự kỷ. Nhưng Peleg đã không được tiêm phòng đúng hạn vì mẹ cậu bé phải ở nhà với ba đứa con trong trận đại dịch. Bệnh tự kỷ của Peleg không thể đổ lỗi cho vắc-xin. Orly tin rằng quá trình thụt lùi ngôn ngữ xảy ra vào khoảng 2 tuổi vì đó là lúc khuynh hướng tự kỷ của anh được kích hoạt. Orly đã được xét nghiệm di truyền cho toàn bộ đại gia đình của mình và giờ đây cô ấy biết rằng có một gen liên quan đến bệnh tự kỷ di truyền trong gia đình cô ấy.

Được chẩn đoán tự kỷ chỉ là bước khởi đầu. Orly vẫn đang tìm kiếm một sự can thiệp có thể giúp Peleg. Cô ấy đã biết về liệu pháp tế bào cho bệnh tự kỷ và bắt đầu trao đổi với những bậc cha mẹ khác đã thử nó. Khi gần 4 tuổi, Peleg chỉ ngủ ba tiếng mỗi đêm. Cậu bé đã giảm được vài cân. Orly và chồng cô-Roy quyết định thử liệu pháp tế bào. “Liệu pháp đó không có hại gì – tôi có thể mất gì?”

Vào tháng 8 năm 2022, Orly và Roy đưa Peleg đến phòng khám tế bào gốc Swiss Medica ở Belgrade, Serbia. Vì Orly không lưu trữ được máu cuống rốn từ những lần sinh của con mình nên cô ấy cần tìm một phòng khám cung cấp tế bào mô đệm trung mô (MSC) từ một người hiến tặng. Quyết định đến Swiss Medica một phần là do một số gia đình người Israel đã đến đó và có thể đưa ra phản hồi về trải nghiệm của họ. Một yếu tố quan trọng khác là Serbia chỉ cách Israel 3,5 giờ đi máy bay. Orly cảm thấy rằng không thể có bất kỳ phòng khám tế bào gốc nào ở Châu Mỹ Latinh, bởi vì Peleg không thể ngồi yên tại chỗ lâu trên máy bay.

Gia đình đã dành một tuần ở Belgrade và Peleg được điều trị bằng tế bào trong vòng năm ngày. Theo giấy chứng nhận từ phòng khám Swiss Medica, vào ngày đầu tiên Peleg được truyền tĩnh mạch 79 triệu tế bào MSC từ mô dây rốn (UC-MSC). Vào ngày thứ hai, anh ta được truyền 80 triệu tế bào MSC từ nhau thai (PL-MSC). Ngày thứ ba và thứ tư là tiêm bắp vào mông lần lượt 32 triệu PL-MSC và 34 triệu UC-MSC. Cuối cùng, vào mỗi ngày, Peleg nhận được hai liều exosome (EV) thu nhận từ MSC từ nhau thai qua đường mũi, mà chứng chỉ phòng thí nghiệm mô tả là chứa tối thiểu 400 triệu EV với kích thước tối đa là 200nm.

Sau Liệu pháp tế bào Tháng 8 năm 2022 + 2 tuần

Rất khó để so sánh phương pháp điều trị của Peleg tại Swiss Medica với phương pháp điều trị trong các thử nghiệm lâm sàng chính thức. Tất cả các thử nghiệm lâm sàng đã đăng ký về liệu pháp tế bào cho bệnh tự kỷ đều cung cấp tế bào bằng cách truyền vào tĩnh mạch hoặc bằng cách tiêm vào tủy sống. Không có thử nghiệm lâm sàng nào sử dụng phương pháp tiêm tế bào vào cơ. Chưa bao giờ có bất kỳ thử nghiệm lâm sàng nào về exosome đối với bệnh tự kỷ. Tuy nhiên, chúng ta có thể so sánh liều lượng tế bào tiêm tĩnh mạch. Peleg được truyền tĩnh mạch hai lần với liều 4,75 triệu MSC/kg (cân nặng của cậu bé lúc đó là 16,7 kg). Để so sánh, thử nghiệm lớn nhất về UC-MSC đối với bệnh tự kỷ ở trẻ em tại Duke đã sử dụng liều 6 triệu MSC/kg, nhưng chỉ một liều. Do đó, liều IV MSC ròng tại Swiss Medica cao hơn khoảng 50% so với liều tại Duke, nếu khả năng sống của tế bào là tương đương giữa hai trung tâm.

Peleg bắt đầu thay đổi nhanh chóng sau liệu pháp tế bào. Đêm sau lần truyền đầu tiên, Peleg đã ngủ suốt đêm. Orly đã chụp rất nhiều ảnh và video về Peleg để ghi lại hành vi của cậu bé. Hai ngày sau lần truyền đầu tiên, cậu bé nói được câu đầu tiên có 3 từ: “Mẹ, con đói”. Bạn có thể tưởng tượng sự ngạc nhiên và vui mừng của mẹ anh ấy. Trong tuần mà gia đình ở Serbia, lần đầu tiên cậu bé chơi trốn tìm với em gái. Kể từ đó, Peleg đã tiến bộ nhanh chóng trong nhiều hành vi, được tóm tắt trong bảng dưới đây. Các video của Peleg từ những tháng trước và sau khi điều trị bằng tế bào cho thấy những cải thiện về kỹ năng ngôn ngữ của cậu bé quá nhanh để có thể giải thích được bằng các biện pháp can thiệp tiêu chuẩn. Nhà trị liệu ngôn ngữ chuyên nghiệp của cậu bé nói rằng trong sáu tháng sau khi điều trị bằng tế bào, cậu bé đã tiến bộ như bốn năm.

Đây chỉ là một báo cáo trường hợp và không đảm bảo kết quả tương tự cho những đứa trẻ khác, nhưng gia đình Peleg rất vui vì họ đã có cơ hội điều trị bằng liệu pháp tế bào cho chứng tự kỷ này khi cậu bé còn nhỏ.

Phụ lục về chuẩn bị tế bào

Swiss Medica có trụ sở tại Thụy Sĩ và điều hành các phòng khám ở Thụy Sĩ, Serbia và Slovenia. Swiss Medica của Serbia có mối quan hệ với Burnasyan FMBC của FMBA, một phòng thí nghiệm hiện đại được trang bị đầy đủ có khả năng chuẩn bị và cung cấp các tế bào gốc cho liệu pháp y tế. Parent’s Guide to Cord Blood đã gửi các câu hỏi phỏng vấn về quy trình chuẩn bị tế bào và nhận được các câu trả lời sau.

Có được sự đồng ý của các bà mẹ trước khi sinh. Người hiến tặng phải đáp ứng các tiêu chí nhất định, chẳng hạn như tuổi mẹ tối đa 35 tuổi, tiền sử bệnh lý bình thường, thai nhi ít nhất 38 tuần tuổi. Mô sinh chỉ được thu thập từ các ca sinh mổ để giảm thiểu nhiễm trùng.

Phân lập MSC: Các tế bào đệm trung mô (MSC) được phân lập từ cả mô dây rốn và từ nhau thai. Dây rốn được mổ xẻ để tách Wharton’s Jelly ra khỏi mạch máu và lớp vỏ bọc bên ngoài. MSC được phân lập từ Wharton’s Jelly nguyên chất bằng phương pháp nuôi cấy. Nhau thai được mổ xẻ để tách màng đệm, nhung mao màng đệm và màng ối. MSC nhau thai được sử dụng để điều trị được phân lập bằng cách sử dụng enzym tách từ mô đến từ tấm màng đệm và nhung mao màng đệm.

Nuôi cấy MSC: Môi trường nuôi cấy cho giai đoạn tăng sinh MSC là MesenPRO hoặc Dulbecco’s Modified Eagle Medium F12 (DMEM F12), cả hai đều từ Thermo Fisher Scientific, với kháng sinh/kháng nấm, cũng như các chất bổ sung tăng trưởng MesenPRO và/hoặc huyết thanh người.

Các passage: MSC được tăng sinh cho hai passage trước khi được thu hoạch và đông lạnh trong kho đông lạnh.

Cung cấp MSC cho lâm sàng: Tại thời điểm điều trị, MSC được rã đông và hoàn nguyên trong môi trường nuôi cấy ngắn để phục hồi sau quá trình bảo quản lạnh. Chúng phải trải qua một cuộc kiểm tra cuối cùng. Cha mẹ được cấp giấy chứng nhận mô tả loại tế bào, số lượng tế bào, khả năng sống của tế bào, kết quả xét nghiệm tính vô trùng và kết quả mô tả đặc điểm tế bào theo dấu hiệu bề mặt miễn dịch. Giấy chứng nhận sẽ cho biết các tế bào đã được nuôi cấy đến passage ba, bởi vì đây là số lượng thực các giai đoạn kết hợp nuôi cấy cả trước lưu trữ và sau lưu trữ.

Exosome. Các exosome, còn được gọi là túi ngoại bào (EV), có nguồn gốc từ môi trường nuôi cấy MSC của nhau thai. Chúng được phân lập bằng siêu lọc và thẩm thấu (UF/DF). Các lô mẫu được đặc trưng bằng phương pháp tế bào học dòng chảy của kiểu hình miễn dịch (markers CD63, CD9, CD81). EV đã được thử nghiệm trong ống nghiệm để xác nhận rằng hoạt động chức năng của chúng phù hợp với ảnh hưởng dự kiến của EV đối với sự tăng sinh tế bào T-reg, sự phân cực của đại thực bào và sửa chữa đơn lớp nguyên bào sợi. Mục tiêu của việc kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt là đạt được sản phẩm EV đủ ổn định để các bậc cha mẹ có thể mang lọ sản phẩm về nhà và tiếp tục cho trẻ nhỏ mũi trong vài tuần tại nhà.

Nguồn: Parent’s Guide to Cord Blood

Link: https://parentsguidecordblood.org/en/news/pelegs-story-cell-therapy-autism